Wniosek o podział majątku wspólnego

Po ustaniu ustroju wspólności majątkowej strony mogą wystąpić z wnioskiem do sądu o dokonanie podziału majątku wspólnego. Wspólność ustawowa powstaje z chwilą zawarcia małżeństwa a o przynależność danego składnika do majątku wspólnego czy też osobistego decyduje na ogół chwila jego nabycia.

 

Wniosek o podział majątku wspólnego należy złożyć do sądu rejonowego właściwego według miejsca położenia majątku, a jeżeli wspólność ustała przez śmierć jednego z małżonków - do sądu spadku czyli co do zasady Sąd ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. Od wniosku pobiera się opłatę stałą w kwocie 1.000 zł. Jeżeli wniosek zawiera zgodny projekt podziału, pobiera się opłatę stałą w kwocie 300 zł (art. 38 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, Dz. U. 2005 r. Nr 167 poz. 1398).

 

Co do zasady majątek dzielony jest w częściach równych. Jednakże w wniosku o podział majątku dorobkowego możemy domagać się również ustalenia nierównego udziału w majątku wspólnym, ustalenia, iż dany przedmiot wchodzi w skład majątku osobistego czy też rozliczenia nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty małżonka. 

 

Niezmiernie istotne jest, iż art. 45 Kodeksu rodzinnego nie reguluje rozliczeń z tytułu wydatków i nakładów poczynionych z majątku osobistego jednego z małżonków na majątek osobisty drugiego z nich. Podstawę materialnoprawną tych rozliczeń stanowią przepisy Kodeksu cywilnego. Brak jest przepisów, które pozwalałyby na dochodzenie roszczeń wynikających z tych rozliczeń na innej drodze niż droga procesu, a zwłaszcza w postępowaniu o podział majątku wspólnego (orzeczenia SN: z 3 kwietnia 1970 r., III CRN 90/70, LexPolonica nr 356377, OSNPG 1970, nr 11-12, poz. 61, i z 9 stycznia 1984 r., III CRN 315/83, LexPolonica nr 321099, GP 1984, nr 17). Patrz jednak uwaga 39. 

 

We wniosku o podział majątku wspólnego należy powołać - i udokumentować - podstawę ustania wspólności oraz wskazać majątek, który ma być przedmiotem podziału. W wypadku gdy w skład majątku wspólnego wchodzi nieruchomość, należy przedstawić dowody stwierdzające, że stanowi ona dorobek małżonków. Dowodami tymi są najczęściej wypisy z ksiąg wieczystych oraz odpisy orzeczeń sądowych lub innych organów.

 

W celu prawidłowego określenia składu i wartości majątku wspólnego sąd powinien w pierwszej kolejności ustalić, w jakim ustroju majątkowym małżeńskim żyli małżonkowie, a w szczególności, czy i kiedy oraz pod rządem jakich przepisów prawnych zawarli umowę majątkową małżeńską, jaka była jej treść, kiedy małżeństwo ustało, kiedy i w jaki sposób oraz z jakich środków zostało nabyte dane prawo majątkowe przez małżonków. Poza tym sąd powinien ustalić, kiedy i pod rządem jakich przepisów prawnych małżonkowie zawarli małżeństwo.

 

Przedmiotem podziału majątku wspólnego są w zasadzie tylko aktywa, a mianowicie: prawo własności (współwłasności) rzeczy, użytkowanie wieczyste, prawa rzeczowe ograniczone, wkład gruntowy w rolniczej spółdzielni produkcyjnej wraz z przynależną do majątku wspólnego działką siedliskową i przyzagrodową, posiadanie samoistne, ekspektatywa nabycia prawa majątkowego, wierzytelności oraz inne prawa i roszczenia majątkowe. Podział nie obejmuje natomiast długów, a także aktywów należących wprawdzie wspólnie do małżonków, ale obok łączącego ich ustroju majątkowego.

 

Długów zaciągniętych przez oboje małżonków nie można rozliczać przy podziale wspólnego majątku, gdyż mimo takiego podziału dług nadal się utrzymuje. Przerzucenie długu tylko na jedno z małżonków godziłoby w prawa wierzycieli. Jeśli dług zaciągnięty przez jedno z małżonków w czasie trwania wspólności ustawowej został zużyty na majątek wspólny i spłacony w okresie pomiędzy ustaniem wspólności a podziałem majątku wspólnego, to tak spłacona należność przestaje być długiem i przekształca się w roszczenie o zwrot nakładów na rzecz tego małżonka, który dokonał zapłaty.

 

Wartością przedmiotu zaskarżenia w sprawie o podział majątku wspólnego jest wartość poszczególnych rzeczy i praw, których objęcie lub nieobjęcie rozstrzygnięciem sądu albo sposób ich podziału kwestionuje skarżący, a także wartość roszczeń, w zakresie których rozstrzygnięcie jest przedmiotem zaskarżenia. Wartość przedmiotu zaskarżenia może więc pokrywać się z wartością majątku będącego przedmiotem podziału, ale może też być od niej niższa lub wyższa (uzasadnienie postanowienia SN z 6 listopada 2002 r., III CZ 98/02, LexPolonica nr 360554, OSNC 2004, nr 1, poz. 11).